Utrecht is als vierde stad van ons land een ware groeikern. De verwachting is dat het aantal inwoners in de komende vijftien jaar zal groeien naar 450.000 (nu: 375.000). Niet gek dus dat de gemeente Utrecht gezondheid, leefbaarheid en aantrekkelijkheid van de stad erg serieus neemt. We spreken Lot over hoe bewust mobiliteitsbeleid (veiliger, slimmer en duurzamer onderweg) hieraan bij kan dragen.

Vraag 1: Hoe stimuleren jullie werknemers om met het openbaar, fiets of te voet te gaan (vanuit jullie rol als aanjager én werkgever)? 

Rol als aanjager:

"In het samenwerkingsverband Goedopweg, waarin we samenwerken met Rijkswaterstaat, het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, gemeente Amersfoort en provincie Utrecht, is de werkgeversbenadering één van de belangrijkste en meest succesvolle onderdelen. Hierin stimuleren we werkgevers in de regio Utrecht tot duurzamer mobiliteitsbeleid, waaronder thuiswerken en het stimuleren van duurzame modaliteiten (lopen, fietsen, OV). Dit doen we door 1-op-1 samenwerking met werkgevers, gebiedsgerichte aanpakken (zoals in het Stationsgebied, industriegebied Lage Weide en op Utrecht Science Park(lees interview met Utrecht Science Park hier) en een branchegerichte aanpak. Zo bleek bijvoorbeeld uit een postcodeonderzoek dat veel van de werknemers die werken op Lage Weide binnen een straal van 7,5 kilometer woonachtig zijn. En dat betekent dus fietspotentieel. Dit hebben we samen met de provincie opgepakt in de vorm van een tijdelijke fietsstimulering – met idee dat men het daarna zélf oppakt en een ander mobiliteitsgedrag gaat vertonen.

Aangesloten werkgevers (het gebeurt op dit moment alleen nog maar vrijwillig, we kunnen bedrijven niet dwingen om mee te werken) kunnen een mobiliteitsscan uitvoeren. Hierin staat informatie over hoe de werknemers naar het werk reizen en waar potentie zit om meer te gaan fietsen etc.”

Rol als werkgever:

De gemeente Utrecht is zélf ook werkgever van circa 6.000 collega’s. Die collega’s reizen ook dagelijks naar hun werk, nog los van een groot aantal dienstreizen. Hoe ziet de voorbeeldrol van de gemeente Utrecht t.a.v. haar eigen mobiliteitsbeleid er in de praktijk van alledag uit?

“Als werkgever vinden we het belangrijk om het goede voorbeeld te geven en zoveel mogelijk duurzaam te reizen naar onze locaties. Dit begint bij de locatie van het Stadskantoor bij Utrecht Centraal, deze is optimaal bereikbaar te voet, per fiets en met het OV.  We stimuleren dus vooral de eerste drie letters van het STOMP model: Stappen, Trappen en OV. Klik hier om meer te weten komen over het STOMP model in het interview met Vervoerregio Amsterdam.

De ruime fietsenstalling biedt ruimte aan reguliere en elektrische fietsen, en buitenmaats fietsen. Er zijn reguliere en elektrische poolfietsen beschikbaar voor gebruik tijdens de werkdag. Echter we zien nog wel dat er winst te behalen is op thuiswerken op specifieke dagen. Thuiswerken is inmiddels voor veel ambtenaren normaal geworden. Toch zien we nog dat veel mensen juist allemaal tegelijkertijd op dinsdagen en donderdagen naar kantoor komen."

Vraag 2: Hoe stimuleren jullie thuiswerken? 

Rol als aanjager:

“Als je het mobiliteitsvraagstuk systemisch benadert, dan helpt het natuurlijk enorm als je bij de bron begint: hoe voorkom je eigenlijk reisbewegingen? Binnen het samenwerkingsverband Goedopweg stimuleren wij werkgevers dan ook om hun beleid en werkomgeving zó in te richten dat thuiswerken mogelijk is. Daarnaast brengen we bij grootschalige wegwerkzaamheden thuiswerken bij Utrechters onder de aandacht. Met incidentele activiteiten zoals een koffiekar of aanbieden van een lunchwandeling, stimuleren we Utrechters waar mogelijk thuiswerken eens te proberen. Als ze dit eens geprobeerd hebben, is de kans groter dat ze dit vaker doen.”

Rol als werkgever: 

“Thuiswerken stimuleren wij als werkgever op verschillende manieren. Allereerst bieden we hiervoor de  benodigde voorzieningen zoals laptop, bureau, bureaustoel, hoofdtelefoon, scherm en  dockingstation. Zo wordt thuiswerken prettiger  en aantrekkelijker. Periodiek communiceren we over de mogelijkheden en middelen om thuis te werken. Dit doen we  gericht bij verander- of hindermomenten, bijvoorbeeld bij werkzaamheden aan het spoor, de  fietsenstalling of een herinrichting van kantoorverdiepingen.”

Vraag 3: Hoe is dit bewust mobiliteitsbeleid verankerd in jullie cultuur/bedrijfsvoering?

“De ligging van onze meeste werklocaties zorgt er al voor dat duurzaam reizen de logische keuze is. Medewerkers kunnen kiezen voor een standaardvergoeding op basis van hun reisafstand, of een hogere vergoeding voor lopen, fietsen en thuiswerken. Daarbij wordt OV 100% wordt vergoed. Uiteraard zijn er uitzonderingen voor bijvoorbeeld collega's met lichamelijke beperkingen, of als de auto of motor nodig is voor het werk. Zo bieden we voor iedereen een passende mogelijkheid, met het zwaartepunt op duurzaam reizen.  Daarnaast stellen we thuiswerkmiddelen beschikbaar zoals een bureau, stoel, laptop etc.”

Vraag 4: Hoe stimuleren jullie bewoners om de auto te laten staan en te kiezen voor  OV/fiets/wandelen?  

 “Het begint met goede voorzieningen voor duurzaam reizen, zoals goede voetpaden en een wandelnetwerk, goede fietsinfrastructuur en voorzieningen als fietsenstallingen, en een dicht en gebruiksvriendelijk OV-netwerk. Door dit zo aantrekkelijk mogelijk te maken, neemt de relatieve behoefte aan automobiliteit af en laten mensen vaker de auto staan. Ook in de openbare ruimte willen we zoveel mogelijk plek voor duurzame vervoerswijzen. We heffen 1% autoparkeerplaatsen per jaar op en creëren meer ruimte voor verblijven, voetgangers en fietsers. 

“Verander- of hindermomenten grijpen we aan om duurzaam reizen meer te stimuleren. Op dit soort momenten zijn mensen meer geneigd hun gewoontegedrag te herzien. Bij grootschalige wegwerkzaamheden met hinder voor de auto wijzen we bewoners op duurzame alternatieven, zoals lopen, fietsen en openbaar vervoer. Als bewoners binnen of naar Utrecht verhuizen, wijzen we ze op de mogelijkheden voor deelmobiliteit en stimuleren we dit met kortingsacties, in samenwerking met mobiliteitsaanbieders. Ook bij plaatsing van nieuwe deelmobiliteit wordt de buurt ingelicht en benoemen we de voordelen hiervan.”

Vraag 5: Hoe stimuleren jullie opdrachtnemers om te kiezen voor schonere vervoersmiddelen om opdrachten van de gemeente te kunnen uitvoeren?

Als gemeente heeft Utrecht naast hun rol als wegbeheerder en werkgever ook nog een derde rol, namelijk die van opdrachtgever. Hoe kan de gemeente hun doelen via hun inkoopmacht verder stimuleren?

“De gemeente Utrecht neemt in haar inkoopbeleid een duurzame en gebundelde aanlevering mee, bijvoorbeeld voor kantoorproducten en catering. Ook worden veel pakketten met fietskoeriers bezorgd.  Voor onze eigen bouwprojecten, zoals de aanleg van wegen, sturen we op emissieloze bouwplaatsen en bouwlogistiek, en stimuleren we vervoer over water en bundeling van bouwmaterialen via bouwhubs. Hier stellen we eisen aan in het inkooptraject. Denk bijvoorbeeld aan het herstel van de werven, waarvoor alle materialen over het water worden aangevoerd.”

Vraag 6: Hoe zorgen jullie ervoor dat bewoners, bezoekers, werknemers en opdrachtnemers veilig kunnen reizen?  

We willen dat iedereen in Utrecht, jong en oud, veilig kan deelnemen aan het verkeer. De Utrechtse verkeersveiligheidsaanpak is gericht op 4 punten: 

1: Het aanpakken van onveilige locaties met gerichte maatregelen;  

Een belangrijk onderdeel is het aanpakken van onveilige locaties met kleine gerichte maatregelen. Deze onveilige locaties prioriteren wij op basis van risico’s, ongevallen en beleving. In de eerste plaats zetten we in op het voorkomen van ongevallen. De meeste verkeersdoden de afgelopen 10 jaar betroffen fietsers en voetgangers die een 50 of 70km/u-weg overstaken. Om een beter beeld te krijgen van risicovolle oversteken doen we onderzoek naar relevante kenmerken van oversteken zoals de breedte, snelheid en intsiteiten. 

2. Het verlagen van de snelheid in de stad;  

We verlagen op steeds meer straten de snelheid naar 30 km/u. Bij een lagere snelheid gebeuren er minder ongevallen en zijn de verwondingen minder ernstig. Wij verlagen daarom de snelheid in de stad naar 30 km/u. Dit draagt bij aan de verkeersveiligheid van overstekende fietsers en voetgangers.  

3. Het terugdringen van onveilig verkeersgedrag met campagnes, educatie en voorlichting voor doelgroepen; 

We richten ons op doelgroepen die aandacht behoeven omdat ze kwetsbaar zijn, weinig ervaring in het verkeer hebben of risicovol gedrag vertonen. Fietsers, kinderen en ouderen zijn bijvoorbeeld kwetsbare verkeersdeelnemers en jongere automobilisten en brom/snorfietsers nemen over het algemeen meer risico’s in het verkeer. Om de risico’s te verminderen werken we aan maatregelen rondom educatie, voorlichting en (landelijke) campagnes zoals MONO en BOB voor doelgroepen.  

4. Het terugdringen van onveilig gedrag met handhaving; 

Onveilig verkeersgedrag is niet aan te pakken met alleen infrastructurele maatregelen. Meer verkeershandhaving om de pakkans te verhogen is daarom belangrijk. Dit doen wij samen met de politie en het Openbaar Ministerie. We handhaven met behulp van (flexibele) flitspalen, verkeerscontroles door de politie, en handhaving door onze boa’s. Onze boa’s zijn bevoegd om te handhaven op lichte verkeersovertredingen van fietsers.  

Vraag 7: Hoe ziet bewust mobiliteitsbeleid er over 3 jaar uit in de gemeente Utrecht?

“Over 3 jaar zijn we écht een paar flinke stappen verder in het realiseren van onze mobiliteitstransitie. Vooral op het terrein van fietsinfrastructuur én OV. Dit hebben we dan uiteraard samen met andere wegbeheerders en de provincie gerealiseerd. Parkeren zal nog ingewikkelder worden, waarbij wel ons vooral op prijsprikkels richten.